Gelir dağılımı araştırması bir ülkede gelirin nüfus grupları arasında nasıl dağıldığını göstermek üzere yapılıyor. Buna göre nüfus her biri toplamın yüzde 20’sini temsil eden 5 eşit gruba bölünüyor. Sonra her bir grubun GSYH’den ne kadar pay aldığı belirleniyor ve GSYH bu paylarla çarpılınca o grubun GSYH’den aldığı toplam tutar ortaya çıkıyor. Bu toplam tutarları o grubun toplam nüfusuna böldüğümüzde o gruptaki kişilerin toplam gelirden aldığı ortalama geliri buluyoruz.
Bu anlattıklarımı aşağıdaki tabloda göstereyim (bu tabloyu hazırlarken TÜİK gelir dağılımı İstatistikleri 2022 adlı bültendeki verilerden yararlandım).
Tablonun nasıl okunacağını anlamak için örnek olarak 2021 yılı gelir dağılımı bölümüne bakalım: GSYH’miz 2021 yılında 807 milyar dolardır. 2021 nüfusumuzun yüzde 20’lik gruplara göre dağılımı yapıldığında her bir grupta 16.940 bin kişi oluyor. Mesela gelirden en düşük pay alan nüfusun yüzde 20’si GSYH’den yüzde 6 pay almaktadır. Bunun karşılığı olan 48.420 milyon doları grup nüfusuna böldüğümüzde (48,420.000.000 / 16.940.000 =) kişi başına yıllık gelir 2.858 dolar etmektedir. Her bir sıra için aynı hesabı yaptığımızda nüfusun en yüksek gelir elde eden yüzde 20’sinin (GSYH’nin yüzde 48’ini alıyor) kişi başına geliri 22.867 dolar olarak çıkıyor. 2013’den 2021’e geçişe bakarsak bütün gruplarda kişi başına ortalama gelirde gerilemeler görülüyor. Zaten ülkenin toplam ortalama kişi başına geliri de 12.495 dolardan 9.528 dolara düşmüş görünüyor. En yüksek gelir gruplarında da düşüş olmakla birlikte en düşük üç gelir grubundaki (nüfusun yüzde 60’ı) düşüşler, orta gelir grubunu (orta sınıf) iyice aşağıya itmiş görünüyor.
Elimizdeki son gelir dağılımı verisi 2021 yılına ait (anket yılı 2022 / referans yılı 2021). 2021 yılı orta sınıfının çöküşünün başlangıç yılıdır. Gelir dağılımında asıl bozulmalar 2022 ve 2023 yıllarında yaşandı. Bunlarla ilgili karşılaştırmaları yapabilmek için 2024 yılının Mayıs ayını bekleyeceğiz.